GEGURITAN (Puisi Jawa Gagrag Anyar)
GeguritanGurita
Gerita
Gita (tegese lagu, syair, tembang)
Miturut kamus geguritan yaiku tembang uran-uran utawa karangan kang pinathok kaya tembang, ananging guru gatra, guru lagu lan guru wilangan mboten ajeg.
Miturut Subalidinata geguritan yaiku iketaning basa ingkang memper syair (syair Jawa gagrag anyar)
Paugeran (aturan) nyerat geguritan:
- Geguritan menika kalebet puisi Jawi bebas
- Tembung-tembungipun mboten kedah ngange basa Jawa Kuna, ananging pamilihing tembung ingkang menthes
- Anggenipun nyerat kedah awujud larik-larik
- Saben setunggal irah-irahan saged dumadi 1 pada/ larik, ingkang baku maknanipun manunggal
- Tema
- Diksi
- Sarana Retorika
- Amanat utawi pesen ing geguritan
- Tembung-tembunge singkat
- Mentes
- Padhet
- Bisa nggunakake purwakanthi
- Ora nggunakake metrum/ paugeran kayadene macapat
- Nglatih tanggap sasmita
- Nangkep ilham
- Ngetokake tembung pisanan kang bisa nuntun tembung sateruse
- Ngolah tembung
- Menehi vitamin ing tembung-tembung mau
- Nyeleksi tembung
- Nemtokaken tema
- Milih irah-irahan ingkang sae
- Milih tembung ingkang sae lan mentes
- Antawisipun judul lan tema wonten sambungipun
- Saged migunakaken purwakanthi
- wicara : basa, pocapan/ lafal
- Wirama : lagu/ irama
- Wirasa : penjiwaan
- Wiraga : solah/ gerak, pasemon/ raut muka
Tuladha Geguritan;
LAKON
Dening : Sinar Indra K
Iki Lakon apa
Geneya akeh rupa maneka warna
Kesrakat rebut pangkat
Sirahe cilik nanging mripate cetha, nyawang bandha
Kupinge nyungu tan ngrungu
Cangkeme mblawah nglemah bengkah
Iki lakon apa
Geneya Bethari Durga mundhi gada
Aprajurit Janaka Yudhistita Rama Lesmana
Dinuta Rahwana Duryudana
Togog Bilung sakancane pinangka dhalange
Iki lakon apa
Pandhita ilang sabdane
Semar ilang sabare
Petruk mung nyekrukuk
Bagong mung plompang-plompong
Jare punakawan kuwi pamomonge para satriya?
Jare raja kuwi pangayome kawula?
Apa iya?
Iki lakon apa
Apa lakon tan pinemakemake?
Apapakem tan linakonake?
Bumi tuwa kang kebak ura-ura ngaruhara
Tan bisa sirna saka jaman dur angkara
Muspra
Bunderan UGM, 5 September 2006
(Antologi ”Suka Lelangen Edining Kasusastran/Slenk” Yogyakarta 2007)